Tủ an toàn sinh học (Biosafety Cabinet – BSC) đóng vai trò như một “lá chắn vô hình”, bảo vệ nhân viên phòng thí nghiệm, mẫu thử và môi trường khỏi những nguy cơ tiềm ẩn từ vi sinh vật, hóa chất hay vật liệu độc hại.

Tuy nhiên, cũng như mọi thiết bị khác, BSC có tuổi thọ giới hạn. Sau khoảng 10–15 năm vận hành, nhiều tủ bắt đầu xuống cấp, không còn đáp ứng tiêu chuẩn an toàn hoặc không còn được nhà sản xuất hỗ trợ. Lúc này, việc xử lý và loại bỏ chúng trở thành một yêu cầu bắt buộc.

Xử lý tủ an toàn sinh học không đơn giản như việc di dời một chiếc tủ thông thường. Quá trình này liên quan trực tiếp đến sức khỏe con người, an toàn môi trường và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp lý. Bài viết dưới đây sẽ hướng dẫn chi tiết cách xử lý BSC đã qua sử dụng, đồng thời gợi mở những xu hướng bền vững trong quản lý thiết bị phòng thí nghiệm.

Vì sao cần xử lý đúng cách?

Một tủ an toàn sinh học đã phục vụ hàng chục nghìn giờ nghiên cứu thường chứa đựng nhiều rủi ro tiềm ẩn:

• Vi sinh vật gây bệnh: Trong quá trình sử dụng, BSC có thể tiếp xúc với các vi khuẩn, virus hoặc tế bào biến đổi gen. Nếu không khử nhiễm đúng cách, những tác nhân này có thể phát tán ra môi trường, gây nguy hiểm cho cộng đồng.
• Hóa chất độc hại: Một số phòng thí nghiệm sử dụng dung môi hữu cơ, tác nhân gây ăn mòn hoặc hóa chất dễ bay hơi trong tủ. Khi tháo dỡ, các hóa chất này có thể gây bỏng, ngộ độc hoặc ô nhiễm môi trường.
• Vật liệu phóng xạ: Dù ít phổ biến hơn, nhưng nếu BSC từng dùng cho nghiên cứu có liên quan đến đồng vị phóng xạ, việc xử lý sẽ càng phức tạp và bắt buộc phải có quy trình đặc thù.

Nếu xử lý sai quy trình, hậu quả có thể rất nghiêm trọng: phát tán mầm bệnh, gây ô nhiễm môi trường, làm mất uy tín tổ chức, thậm chí bị xử phạt theo quy định về quản lý chất thải nguy hại. Chính vì vậy, việc xây dựng một lộ trình xử lý an toàn, khoa học và đúng luật là điều không thể bỏ qua.

Các bước xử lý an toàn

1/ Đánh giá rủi ro trước khi loại bỏ

Bước đầu tiên và quan trọng nhất là tiến hành khảo sát rủi ro (risk assessment).

• Kiểm tra lịch sử sử dụng của tủ: từng làm việc với loại vi sinh vật nào, có tiếp xúc hóa chất hay phóng xạ không.
• Xác định mức độ nguy hại để chọn biện pháp xử lý phù hợp.
• Lập kế hoạch chi tiết: bố trí nhân sự, chuẩn bị khu vực thao tác, trang bị bảo hộ cá nhân (PPE).

Việc đánh giá rủi ro giống như “soi chiếu quá khứ” của thiết bị để biết chính xác cần hành động ra sao.

2/ Khử nhiễm (Decontamination)

Sau khi xác định rủi ro, bước tiếp theo là khử nhiễm triệt để.

• Khử nhiễm toàn bộ bằng khí: sử dụng formaldehyde, hydrogen peroxide (H₂O₂) hoặc chlorine dioxide (ClO₂) để loại bỏ tác nhân sinh học.
• Xử lý bộ lọc HEPA: có thể ngâm hóa chất, khử nhiệt hoặc trong trường hợp đặc biệt, phải đốt bỏ nếu bị nhiễm hóa chất độc.
• Nếu có chất phóng xạ: cần phối hợp với chuyên gia an toàn bức xạ để đảm bảo đúng quy chuẩn quốc tế.

Khử nhiễm không chỉ giúp bảo đảm an toàn cho người tháo dỡ mà còn tránh để lại nguy cơ tiềm ẩn trong môi trường.

3/ Đảm bảo an toàn cho nhân sự

Ngay cả khi đã khử nhiễm, BSC vẫn là một khối thiết bị lớn với nhiều nguy cơ cơ học.

• Người tham gia cần mặc đầy đủ PPE: găng tay, khẩu trang lọc, kính bảo hộ, quần áo chống thấm.
• Kiểm soát nguy cơ cơ học: cạnh sắc nhọn, các chi tiết kim loại dễ gây đứt tay, hoặc khối lượng lớn có thể gây chấn thương khi di chuyển.
• Luôn làm việc theo nhóm để hỗ trợ lẫn nhau trong trường hợp khẩn cấp.

4/ Tháo dỡ và phân loại vật liệu

Khi tủ đã an toàn, bước tiếp theo là tháo dỡ và phân loại.

• Kim loại: vỏ ngoài và khung sườn thường làm từ thép không gỉ hoặc thép sơn tĩnh điện. Những phần dưới 30 kg có thể đưa thẳng vào container tái chế nội bộ; phần lớn hơn cần chuyển cho đơn vị thu gom chuyên nghiệp.
• Bộ lọc HEPA: sau khi khử nhiễm, bộ lọc được đốt trong lò chuyên dụng hoặc chôn lấp hợp vệ sinh.
• Nhựa, kính, linh kiện điện tử: phân loại và chuyển giao cho đơn vị xử lý chất thải công nghiệp theo quy định.

Việc phân loại cẩn thận không chỉ giúp tuân thủ luật pháp mà còn góp phần bảo vệ môi trường.

Xu hướng xử lý bền vững

Trong bối cảnh các phòng thí nghiệm ngày càng quan tâm đến phát triển bền vững, việc xử lý BSC cũng đang có những thay đổi đáng kể:

• Tái chế kim loại: phần lớn khung sườn của tủ có thể được tái chế, giảm áp lực rác thải rắn.
• Khử nhiễm “xanh”: thay vì sử dụng formaldehyde độc hại, nhiều đơn vị chuyển sang hydrogen peroxide hoặc chlorine dioxide – thân thiện môi trường hơn.
• Hợp tác với đơn vị xử lý chuyên nghiệp: các công ty đạt chứng chỉ ISO 14001 hoặc tuân thủ TCVN giúp đảm bảo quy trình xử lý vừa an toàn vừa minh bạch.

Đây cũng là cách để các tổ chức thể hiện cam kết với cộng đồng và nâng cao uy tín thương hiệu.

Quy định và hướng dẫn tại Việt Nam

Tại Việt Nam, việc xử lý tủ an toàn sinh học đã qua sử dụng chịu sự quản lý của nhiều văn bản pháp luật, trong đó nổi bật là:

• Thông tư 20/2021/TT-BTNMT về quản lý chất thải nguy hại: quy định rõ trách nhiệm phân loại, lưu giữ, vận chuyển và xử lý.
• Tiêu chuẩn an toàn sinh học của Bộ Y tế: yêu cầu các phòng thí nghiệm cấp 2, 3, 4 phải tuân thủ quy trình nghiêm ngặt khi xử lý thiết bị đã nhiễm tác nhân sinh học.
• Luật Bảo vệ môi trường 2020: quy định chế tài xử phạt khi vi phạm trong quản lý và xử lý chất thải nguy hại.

Việc nắm vững khung pháp lý giúp các đơn vị không chỉ tuân thủ luật mà còn tránh được các rủi ro về tài chính và uy tín.

Giải pháp từ Viettrungsci

Thay vì lo lắng về việc xử lý tủ an toàn sinh học cũ, khách hàng có thể lựa chọn giải pháp an toàn và bền vững hơn: đầu tư tủ an toàn sinh học mới.

Viettrungsci hiện cung cấp đa dạng các model tủ an toàn sinh học hiện đại, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế, phù hợp cho nhiều loại phòng thí nghiệm và cơ sở nghiên cứu.

• Chất lượng chuẩn quốc tế: sản phẩm đạt chứng nhận an toàn sinh học, đảm bảo hiệu suất lọc và bảo vệ người thao tác.
• Đa dạng lựa chọn: nhiều model, kích thước và cấp độ bảo vệ khác nhau (Class II, Class III) tùy theo nhu cầu.
• Tư vấn tận tình: đội ngũ kỹ thuật hỗ trợ lựa chọn sản phẩm phù hợp, tối ưu chi phí đầu tư.
• Hỗ trợ nhanh chóng: giao hàng – lắp đặt – hướng dẫn sử dụng tận nơi.

Nếu phòng thí nghiệm của bạn cần thay thế tủ cũ, hãy liên hệ Viettrungsci để được tư vấn và đặt hàng nhanh chóng.

Xem ngay: Các mẫu tủ an toàn sinh học đạt chuẩn do Viettrungsci phân phối

Kết luận

Xử lý và loại bỏ tủ an toàn sinh học đã qua sử dụng là một quy trình đòi hỏi sự cẩn trọng, không chỉ để đảm bảo an toàn cho nhân viên và môi trường, mà còn để duy trì uy tín và sự chuyên nghiệp của tổ chức. Khi tuân thủ đúng các bước từ đánh giá rủi ro, khử nhiễm, bảo hộ nhân sự đến tháo dỡ và xử lý bền vững, phòng thí nghiệm hoàn toàn có thể yên tâm rằng thiết bị được loại bỏ an toàn và có trách nhiệm.

Trong xu thế phát triển bền vững, việc thay thế thiết bị cũ bằng các giải pháp hiện đại và thân thiện môi trường là lựa chọn thông minh. Viettrungsci hiện cung cấp đa dạng các dòng tủ an toàn sinh học mới, giúp khách hàng nhanh chóng nâng cấp hệ thống, đảm bảo tiêu chuẩn an toàn và hiệu quả làm việc lâu dài.

👉 Nếu bạn cần tư vấn hoặc đặt mua tủ an toàn sinh học phù hợp, Viettrungsci sẵn sàng đồng hành cùng bạn.

CÔNG TY CỔ PHẦN KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VIỆT TRUNG

• Hotline: 0868 032 089
• Mail: sales@viettrungsci.com.vn
• Facebook: Thiết bị khoa học Việt Trung